 |
Ziekte van Parkinson
Wat is de ziekte van Parkinson?
De Ziekte van Parkinson is een langzaam progressieve neurodegeneratieve aandoening veroorzaakt door het afsterven van een kleine groep cellen die lichaamsbewegingen controleren.
Meestal worden de volgende symptomen gezien:
-
tremor (beven) van armen en benen,
-
spierstijfheid (rigiditeit),
-
langzamer en minder bewegen (brady- en hypokinesie) vooral van het lopen, en verminderde balans.
Zowel mannen als vrouwen kunnen de Ziekte van Parkinson krijgen. Hoewel de ziekte op elke leeftijd kan beginnen, ervaren de meeste mensen de eerste symptomen na het vijftigste levensjaar.
De ziekte is niet besmettelijk. Sommige mensen hebben een genetische aanleg voor de ziekte.
De Ziekte van Parkinson is chronisch en de klachten nemen meestal in de loop van de tijd toe.
Wat zijn de symptomen?
Hoofdsymptomen:
-
Rigiditeit:
stijfheid als arm,been of nek bewogen wordt. -
Rust tremor:
beven, wat het duidelijkst is in rust; komt bij circa 60% van de patiënten voor. -
Bradykinesie en hypokinesie:
langzamer (beginnen met) bewegen en minder bewegen; dit kan leiden tot verminderde gelaatsuitdrukking (maskergelaat), zachtere en monotone spraak, schuifelend looppatroon met minder meebewegen van de armen, startproblemen (moeite met opstaan uit stoel), kleiner handschrift, moeite met fijne vingerbewegingen. -
Verlies van houdingsreflexen waardoor slechtere balans en coördinatie.
-
Depressie, emotionele labiliteit, geheugen en slaap problemen, problemen met plassen en ontlasting, moeite met kauwen en slikken, lage bloeddruk bij opstaan.
Secundaire symptomen:
Niet iedereen met de ziekte van Parkinson vertoont dezelfde symptomen. Bovendien openbaren de symptomen zich vaak langzaam en niet in een vaste volgorde. In het begin zijn de klachten vaak aan een kant van het lichaam meer uitgesproken.
De snelheid van progressie van de symptomen varieert behoorlijk tussen verschillende patiënten. Vaak duurt het wel 10 jaar voordat de symptomen zo erg zijn dat ze problemen opleveren voor de dagelijkse activiteiten. Met medicatie kan dit vaak worden uitgesteld.
Hoewel het beven voor andere mensen vaak het ergste van de ziekte lijkt, zijn voor de patiënten de klachten door het langzamer bewegen meestal veel frustrerender. Hierdoor hebben patiënten moeite met aankleden, bestek hanteren, omdraaien in bed, in/uitstappen van de auto.
Vaak krijgt de patiënt een wat voorovergebogen houding met gebogen ellebogen en loopt met kleine pasjes. Deze houding draagt ook weer bij tot een verminderd evenwicht.
Hoe wordt de diagnose ziekte van Parkinson gesteld?
Er is geen diagnostische test voor de Ziekte van Parkinson. Vaak wordt gesproken van Parkinsonisme of een Hypokinetisch Rigide Syndroom. Parkinsonisme kan veroorzaakt worden door de Ziekte van Parkinson, maar ook door multipele herseninfarcten, te veel vocht in de hersenkamers (hydrocefalus), bepaalde medicijnen (mn. neuroleptica tegen psychose), vergiftigingen (o.a.. methanol, koolmonoxide, kwik, cyanide), infecties (oa. Creutzfeldt-Jakob) en andere neurodegeneratieve ziekten (oa. Huntington, multi-systeem-atrofie).
Na overlijden kan door middel van hersenobductie de diagnose Ziekte van Parkinson met zekerheid worden gesteld. De neuroloog stelt de waarschijnlijkheids-diagnose Ziekte van Parkinson tijdens het leven op grond van het verhaal van de patiënt en een nauwkeurig lichamelijk onderzoek.
Vaak wordt een aantal andere oorzaken van Parkinsonisme uitgesloten m.b.v. een CT scan van de hersenen. Dit is van belang omdat Parkinsonisme veroorzaakt door multipele herseninfarcten niet reageert op medicijnen (zie hieronder) en de Ziekte van Parkinson wel.
Wat veroorzaakt de ziekte van Parkinson?
De Ziekte van Parkinson wordt veroorzaakt door een afsterven van zenuwcellen in een diep in de hersenen gelegen gebied, de zogenaamde substantia nigra.
In deze substantia nigra wordt normaal de chemische stof dopamine geproduceerd. Dopamine is een neurotransmitter = boodschapperstof die noodzakelijk is voor het goed functioneren van een circuit in de hersenen dat via ruggenmerg en zenuwen leidt tot willekeurige spierbewegingen.
Waarom deze dopamine producerende cellen bij de Ziekte van Parkinson afsterven is nog onbekend.
Wat zijn behandelingsmogelijkheden?
Wat zijn de behandelingsmogelijkheden? Symptomatische therapie is vaak in het begin van de Ziekte van Parkinson succesvol. Helaas wordt de progressie van ziekte niet gestopt en de ziekte niet echt genezen.
De beste therapie is een combinatie van lichaamsbeweging (oefeningen, fysiotherapie), gezonde voeding en medicijnen.
Medicijnen:
-
Anti-cholinergica: Door het tekort aan dopamine krijgt acetylcholine, een andere boodschapperstof in de hersenen, de overhand. Met anti-cholinergica (zoals Artane, Akineton) kan dit worden tegengegaan. Deze medicijnen worden vooral gebruikt om de tremor te behandelen.
Bijwerkingen zijn onder meer droge mond, wazig zien, duizeligheid en verwardheid. -
Amantadine (merknaam Symmetrel) was aanvankelijk ontwikkeld als anti-griepmiddel maar bleek ook te werken als zwak dopamine verhogend medicijn. Het wordt vooral in de beginstadia gebruikt als monotherapie en later om levodopa te sparen.
Bijwerkingen: maagklachten, sufheid, verwardheid. -
Levodopa (merknaam Sinemet en Madopar): levodopa wordt in de hersenen omgezet in dopamine en heeft een krachtig effect op de Parkinson verschijnselen. Nadeel van levodopa therapie is dat na een aantal jaren bijna alle patiënten overtollige bewegingen (zogenaamde dyskinesieën) zoals grimasseren en wriemelbewegingen van handen/armen gaan vertonen.
-
Dopamine-agonisten (merknamen onder meer Permax, Requip, Sifrol, Parlodel): deze medicijnen bootsen de werking van dopamine na waardoor therapie met levodopa kan worden uitgesteld of met een lagere dosering levodopa kan worden volstaan.
Bijwerkingen: Onder meer verwardheid, maagdarmstoornissen. -
Selegeline (merknaam Eldepryl) is een stof die de afbraak van dopamine remt en daardoor ook in combinatie therapie kan leiden tot reductie van de benodigde hoeveelheid dopamine
-
Apomorfine is een krachtig anti-Parkinson middel dat helaas met injecties onder de huid (subcutaan) moet worden toegediend.
Het wordt nog weleens gebruikt om de respons van een patiënt op levodopa te voorspellen.
Operatieve behandeling.
Bij patiënten in een vergevorderd stadium van de Ziekte van Parkinson die vooral last hebben van overtollige bewegingen (dyskinesieën) wordt soms in een gespecialiseerd centrum door de neurochirurg een operatieve behandeling uitgevoerd.
Door een klein gaatje in de schedel wordt met een dunne elektrode een klein gebiedje in de hersenen dat zorgt voor de vervelendste symptomen uitgeschakeld.
Ook kan een stimulator worden aangebracht die verbonden wordt met een soort onderhuidse pacemaker. Met speciale apparatuur kan dan het gebiedje precies voldoende worden gestimuleerd om de klachten te doen verminderen.
Operaties worden uitgevoerd in het Academisch Medisch Centrum te Amsterdam, Haga Ziekenhuis/ Leids Universitair Medisch Centrum te Den Haag/Leiden, het Medisch Spectrum Twente te Enschede, Universitair Medisch Centrum Groningen, Academisch Ziekenhuis Maastricht en het Elisabeth Ziekenhuis te Tilburg.
In het Parkinson Centrum Nijmegen (ParC) kan een eerste oriënterend gesprek plaatsvinden over operatieve mogelijkheden. Daarnaast kunnen mensen uit de regio van het Radboudumc na een operatie hier verder begeleid worden, o.a. ook voor het bijstellen van stimulatie instellingen als er hersenstimulatoren zijn geplaatst.
ParkinsonNet
De praktijk is aangesloten bij ParkinsonNet .
ParkinsonNet selecteert in elke regio een beperkt aantal zorgverleners (medische en paramedische professionals, zoals neurologen, gespecialiseerde verpleegkundigen, fysiotherapeuten, logopedisten en ergotherapeuten). Deze zorgverleners krijgen specifieke bijscholing en continue nascholing over de behandeling van de ziekte van Parkinson volgens de meest recente wetenschappelijke inzichten en de richtlijnen van de diverse beroepsorganisaties.
Bron: Nederlandse Vereniging voor Neurologie